Dzięki uprzejmości Prezesa Śląskiej Izby Aptekarskiej w Katowicach prezentujemy Państwu opinię prawną opracowaną przez Pana mecenasa Krystiana Szulca dotyczącą wprowadzenia uprawnienia do wystawiania recept PA/PF a przynależność do OIA.
Opinia prawna sporządzona dla Śląskiej Izby Aptekarskiej przez mec. Krystiana Szulca: “Zmiana prawa farmaceutycznego z dnia 1.04 2020 r., wprowadzenie uprawnienia dla farmaceutów posiadających prawo wykonywania zawodu do wystawiania recept pro auctore i pro familia, a obowiązek przynależność farmaceuty do Izby Aptekarskiej”.
Przepisy prawne:
Ustawa prawo farmaceutyczne tj. Dz. U. 2019 poz. 944 ze zm.
Ustawa z dnia dnia 31.03.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 tj. Dz. U. 2020 poz. 567 ze zm.
Ustawa z dnia 19.04.1991 o izbach aptekarskich tj. Dz. U. 2019 poz. 1419 ze zm.
Kodeks Cywilny
Stan prawny
Jedną ze zmian wprowadzoną w ustawie z dnia 31.03.2020 r. o zmianie niektórych ustaw w zakresie systemu ochrony zdrowia związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 była zmiana art. 96 ustawy prawo farm. zgodnie z art. 5 punkt 8 ustawy antycovidowej (Dz. U. 2020 poz. 567 ze zm.). Treść art. 96 ust. 4 od 1.04.2020 r. brzmi:
„4. Farmaceuta posiadający prawo wykonywania zawodu może wystawić receptę dla osoby, o której mowa w art. 95b ust. 3, albo receptę farmaceutyczną – w przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta, do których stosuje się następujące zasady: (…)
Art. 95b
„3. Recepta dla:
1) osoby wystawiającej, zwana dalej “receptą pro auctore”,
2) małżonka, osoby pozostającej we wspólnym pożyciu, krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa osoby wystawiającej, zwana dalej “receptą pro familia”
– jest wystawiana w postaci elektronicznej albo papierowej.”
Ta drobna zmiana ma w istocie rewolucyjne znaczenie dla wykonywania zawodu farmaceuty ale rodzi też pytania związane z korzystaniem z uprawnienia do wypisywania recept pro auctore i pro familia, a przynależnością do Izby Aptekarskiej.
Zgodnie z ustawą o izbach aptekarskich w art. 2a ustawy zakres wykonywania zawodu farmaceuty został wskazany przykładowo:
„Art. 2a. [Zakres wykonywania zawodu farmaceuty]
1. Wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających w szczególności na:”(…)1
W nauce prawa ugruntowany jest pogląd, że zamieszczenie w przepisie prawnym zwrotu „w szczególności” oznacza przykładowo.
Ponieważ ustawodawca jest racjonalny nowelizując ustawę art. 96 ust. 4 ustawy prawo farm. w taki sposób, że do istniejącego tekstu dodał tylko następne dodatkowe uprawnienie dla farmaceutów należy przyjąć, że nie miał (ustawodawca) na uwadze kreowania nowego przepisu lub nowego uprawnienia, a tylko poszerzenie katalogu już istniejących np.: recept farmaceutycznych.
Poza sporem pozostaje, że wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego. W tym kontekście uprawnienia do wystawiania recept pro auctore i pro familia jest wykonywaniem zawodu farmaceuty, tak samo jak czynności wymienione przykładowo w art. 2a ustawy o izbach aptekarskich oraz wyrażam pogląd, że jest to forma (część) sprawowania opieki farmaceutycznej.
Zgodnie z zasadą primum non nocere oraz założeniem, że najważniejszy jest pacjent, tylko w sytuacji kiedy farmaceuta wypisujący recepty pro familia będzie członkiem samorządu będzie zagwarantowane, że osoba ta posiada w danym momencie wiedzę, która pozwala na prawidłowe skorzystanie z uprawnienie do wypisanie recepty pro familia i nie wyrządzi nikomu szkody. Zakres osób objętych uprawnieniem pro familia jest na tyle szeroki, że należy założyć, iż w razie wyrządzenia szkody poprzez błędnie lub niezgodnie z potrzebą wypisanie recepty pro familia osoba ta może rościć, a członkowie SIA są ubezpieczeni od odpowiedzialności cywilnej.
Kwestię szkód przy receptach pro auctore pomijam, gdyż zgodnie z kardynalną zasadą prawa cywilnego “Chcącemu nie dzieje się krzywda”.
Jeżeli jak wykazałem powyżej wystawienie recept pro auctore i pro familia jest formą wykonywania zawodu farmaceuty to bezspornym jest, że każdy farmaceuta wypisujący recepty pro auctore i pro familia jest farmaceutą wykonującym zawód i na podstawie art. 15. ust 2 musi być członkiem izby aptekarskiej.
„2. Wpisowi na listę członków okręgowej izby aptekarskiej podlegają wszystkie osoby wykonujące zawód farmaceuty na terenie danej izby.”
Co za tym idzie ma obowiązek opłacania składki członkowskiej zgodnie z uchwałą danej Rady Aptekarskiej.
Z obowiązku przypominam, że o podjęciu wykonywania zawodu farmaceuty po jego czasowym zaprzestaniu należy powiadomić właściwą Izbę Aptekarską w terminie 30 dni od podjęcia pracy, w tym przypadku rozpoczęcia wykonywania zawodu czyli wystawiania recept pro auctore i pro familia.
Należy rozważyć też sytuację osób zapisujących się po przerwie ponad 5 lat w ciągu ostatnich 6 lat, które aby pracować w aptece winny odbyć przeszkolenie uzupełniające zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy o izbach aptekarskich, ale nie ma takiego przymusu gdyż praca w aptece to tylko jedna z form wykonywania zawodu farmaceuty.
Wyrażam pogląd, że w takiej sytuacji osoby, które deklarują, że nie będą odbywać przeszkolenia uzupełniającego i pracować w aptekach winny podpisać odpowiednie zobowiązanie z pouczeniem o skutkach prawnych podjęcia pracy w aptece bez przeszkolenia uzupełniającego.
Na marginesie opinii zwracam uwagę, że zgodnie z art. 96 ust. 4b farmaceuta wystawiający recepty pro auctore i pro familia ma obowiązek prowadzić rejestr tych recept. W ustawie dokładnie określono, co znajduje się w rejestrze natomiast nie określono gdzie rejestr ten ma się znajdować oraz kto ma czuwać nad wypełnianiem takiego obowiązku.
W tym miejscu należy podnieść, że brak prowadzenia rejestru może mieć wiele negatywnych skutków dla farmaceuty w sytuacji np.: kontroli recept przez NFZ ale też w przypadku sporu co do wystawionej recepty i jej uzasadnienia.
Dodatkowymi argumentami pozamerytorycznymi za tezą, że wypisywanie recept pro auctore i pro familia jest wykonywaniem zawodu farmaceuty w rozumieniu art. 2a ustawy o izbach aptekarskich są przepisy art. 415 i następne KC, z których wynika odpowiedzialność za szkodę. Jeżeli samorząd aptekarski sprawuje kontrolę nad wykonywaniem zawodu farmaceuty, to można przyjąć, że w sytuacji wyrządzenia szkody przez farmaceutę przy wypisywaniu recepty pro familia osoba poszkodowana będzie mogła oczywiście rościć w stosunku do tego farmaceuty, ale nie jest pewne, czy nie spróbuje skorzystać z możliwości pozwania izby aptekarskiej za brak nadzoru nad wykonywaniem zawodu argumentując, że gdyby izba aptekarska prawidłowo zgodnie z przepisami ustawy o izbach aptekarskich taki nadzór prowadziła, to nie poniosłaby szkody lub byłaby ona mniejsza.
Konkluzja
Farmaceuci, którzy chcą korzystać z uprawnień do wypisywania recept pro auctore i pro familia, aby pozostać w zgodzie z obowiązującym prawem, winni być członkami izby aptekarskiej.
Opinia jest wyrazem poglądów autora na opisany problem według jego najlepszej wiedzy oraz obowiązującego prawa ale nie jest źródłem prawa.
Krystian Szulc
Radca prawny Śląskiej Izby Aptekarskiej
1.
Art. 2a. [Zakres wykonywania zawodu farmaceuty]
1. Wykonywanie zawodu farmaceuty ma na celu ochronę zdrowia publicznego i obejmuje udzielanie usług farmaceutycznych polegających w szczególności na:
1) sporządzaniu i wytwarzaniu produktów leczniczych;
2) ocenie jakości leków recepturowych, leków aptecznych i leków gotowych;
3) wydawaniu produktów leczniczych i wyrobów medycznych, wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro, wyposażenia wyrobów medycznych, wyposażenia wyrobów medycznych do diagnostyki in vitro oraz aktywnych wyrobów medycznych do implantacji, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 20 maja 2010 r. o wyrobach medycznych (Dz. U. z 2019 r. poz. 175, 447 i 534), będących przedmiotem obrotu w aptekach, działach farmacji szpitalnej i hurtowniach farmaceutycznych;
4) sporządzaniu leków recepturowych i leków aptecznych w aptekach;
5) sprawowaniu nadzoru nad wytwarzaniem, obrotem, przechowywaniem, wykorzystaniem i utylizacją produktów leczniczych i wyrobów, o których mowa w pkt 3, w tym rezerwami państwowymi;
6) udzielaniu informacji i porad dotyczących działania i stosowania produktów leczniczych i wyrobów, o których mowa w pkt 3, będących przedmiotem obrotu w aptekach i hurtowniach farmaceutycznych;
7) sprawowaniu opieki farmaceutycznej polegającej na dokumentowanym procesie, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta;
8) kierowaniu apteką, punktem aptecznym, działem farmacji szpitalnej lub hurtownią farmaceutyczną;
9) współuczestniczeniu w sprawowaniu nadzoru nad gospodarką produktami leczniczymi, w szczególności w zakładach opieki zdrowotnej;
10) współudziale w badaniach klinicznych prowadzonych w szpitalu;
11) współudziale w badaniach nad lekiem;
12) przygotowywaniu roztworów do hemodializy i dializy otrzewnowej.
2. Wykonywanie zawodu farmaceuty obejmuje także prowadzenie: działalności dydaktycznej w uczelniach medycznych, badań naukowych i prac rozwojowych w dziedzinie farmacji.