Szanowne Koleżanki i Koledzy Farmaceuci
W dniu 17 października 2022 roku Naczelny Sąd Administracyjny wydał trzy wyroki w sprawach o sygn. akt: II GSK 1756/21, II GSK 1971/21, II GSK 2505/21. Sprawy te dotyczyły odmowy przeniesienia zezwolenia na prowadzenie aptek ogólnodostępnych. Dwie z tych spraw dotyczyły próby przejęcia przez zagraniczną sieć apteczną aptek położonych na terenie województwa dolnośląskiego (we Wrocławiu oraz w Polkowicach).
Dolnośląska Izba Aptekarska we Wrocławiu wiedzę o tych sprawach powzięła na początku 2020 roku. Wówczas to z polecenia Prezesa Marcina Repelewicza radca prawny Izby – Piotr Sędłak, przygotował wniosek o włączenie się do wyżej wymienionych spraw na etapie postępowania sądowoadministracyjnego przed Wojewódzkim Sądem Administracyjnym w Warszawie. Postanowieniami z lipca 2020 roku Sąd ten włączył Izbę na prawach strony do postępowań. W pismach procesowych z października 2020 roku Dolnośląska Izba Aptekarska przedstawiła stanowisko merytoryczne. W I instancji WSA w Warszawie oddalił obydwie skargi (wyrokami z dnia: 21 października 2020 r. oraz 14 maja 2021 r.). Po zaskarżeniu tych wyroków Izba złożyła odpowiedzi na skargi kasacyjne (w lipcu i sierpniu 2021 r.).
Na wniosek Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej do spraw w charakterze uczestników włączyły się również: Naczelna Izba Aptekarska, Prokurator Prokuratury Regionalnej we Wrocławiu oraz Związek Aptekarzy Pracodawców Polskich Aptek.
Istota ww. spraw sprowadzała się do tego, że na mocy szeregu zawartych umów podmiot wnioskujący o udzielenie zezwolenia (spółka farmaceutów) stał się członkiem grupy kapitałowej, w ramach której prowadzona jest sieć kilkudziesięciu aptek na terenie kraju (podczas gdy od 2017 r. dopuszczalny limit koncentracji wynosi 4 apteki). Jedną z tych umów była umowa franczyzy, której towarzyszyły również inne umowy (pożyczki, o świadczenie usług, zastawu rejestrowego).
W toku postępowania Izba konsekwentnie podnosiła, że zezwolenia nie powinny być przeniesione, gdyż spółka wnosząca o to jest podmiotem zależnym od sieci aptecznej, prowadzonej przez międzynarodowy fundusz kapitałowy. Izba wskazywała również, że stan kontroli (w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów) może być rezultatem zawartych umów, toteż należy badać ich istnienie oraz treść w toku postępowania o przeniesienie zezwolenia. Podkreślono również, że o stanie kontroli decydują nie postanowienia tworzące umowę franczyzy, tylko postanowienia dodatkowe, które strony ujęły w zawartych umowach.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił wszystkie trzy skargi kasacyjne. W ustnych motywach rozstrzygnięcia Sąd wskazał, że nie sama umowa franczyzy zrodziła stan kontroli nad spółką wnioskującą o przeniesienie zezwolenia, tylko jej dodatkowe postanowienia, a także postanowienia innych zawartych przez tę spółkę umów interpretowane w całokształcie. NSA wskazał, że w rozpatrywanych sprawach postanowienia, zarówno umowy franczyzy jak i pozostałych umów (w szczególności umowy pożyczki udzielonej spółce występującej o przeniesienie zezwolenia) wykraczają poza standardowe tego typu umowy, występujące w obrocie prawnym.
Sąd stwierdził również kategorycznie, że przedmiotem spraw nie jest rozstrzygnięcie, czy sama umowa franczyzy może stworzyć stan kontroli. Kwestia ta była w sposób nieprawdziwy przedstawiana w przestrzeni publicznej, kłamliwie sugerując, że wyrok będzie wpływał na dopuszczalność zawierania tego rodzaju umów przez podmioty prowadzące apteki. Sąd podkreślił również, że nie dokonuje oceny zawartych umów pod kątem cywilnoprawnym, tylko w zakresie w jakim oddziałują one na przesłanki do przeniesienia zezwolenia. Dodatkowo NSA wskazał, że argument skarżącej spółki, jakoby to Prezes UOKiK powinien dokonywać interpretacji antykocentracyjnych przepisów ustawy – Prawo farmaceutyczne w sprawach o przeniesienie zezwolenia jest niezasadny, gdyż – zdaniem Sądu – nie może być tak, że jeden organ dokonuje wykładni przepisów prawa drugiemu organowi.
W konsekwencji wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego dwie ww. apteki z terenu województwa dolnośląskiego nie zostaną przejęte przez zagraniczną sieć apteczną. Izba podkreśla, że są to pierwsze dwa wygrane wyroki, w których uczestniczyła ona jako uczestnik postępowania, a które dotyczyły kwestii próby przejęcia apteki z naruszeniem przepisów prawa. Udział Izby w tych postępowaniach jest elementem szerokim działań, jakie podejmuje ona na polu przeciwdziałania przejmowania polskich aptek przez sieci apteczne. Działania te są rezultatem strategii, przyjętej przez obecne kierownictwo Izby, realizowanej konsekwentnie od początku obecnej kadencji.
Jednocześnie Izba wskazuje, że docierają do niej sygnały, że do właścicieli aptek z terenu województwa dolnośląskiego kierowane są oferty nabycia ich aptek przez zagraniczne sieci apteczne. Izba przestrzega przed wchodzeniem w tego rodzaju transakcje, albowiem – jak pokazują ww. orzeczenia NSA – wiąże się to z ryzykiem prawnym oraz majątkowym.
mgr farm. Marcin Repelewicz
Prezes Okręgowej Rady Aptekarskiej Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu
r. rp. Piotr Sędłak
Radca prawny Dolnośląskiej Izby Aptekarskiej we Wrocławiu
https://www.nsa.gov.pl/ewokanda/
| Sygnatura | Data | Godz. | Sala | Typ | Symbol | Sygnatura WSA | Skład sędziowski | Przedmiot / Wynik |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| II GSK 1756/21 | 2022-10-17 | 13:00 | Sala A rozprawa zdalna | publikacja | 6203 | VI SA/Wa 929/20 | Z. Czarnik (spr.) C. Kosterna M. Rysz |
odmowa przeniesienia zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej Publikacja orzeczenia odroczona z dnia 6 października 2022 r.
Oddalono skargę kasacyjną |
| II GSK 2505/21 | 2022-10-17 | 13:00 | Sala A rozprawa zdalna | publikacja | 6203 | VI SA/Wa 886/20 | Z. Czarnik C. Kosterna (spr.) M. Rysz |
odmowa przeniesienia zezwolenia na prowadzenie apteki ogólnodostępnej Publikacja orzeczenia odroczona z dnia 6 października 2022 r.
Oddalono skargę kasacyjną |